روابط دولت باکو و رژیم صهیونیستی

·        احمد کاظمی

فروپاشی اتحاد شوروی سابق، خلأ ژئوپلیتیکی قابل توجهی در منطقه قفقاز و آسیای مرکزی که یک منطقه حائل مهم میان چین، روسیه، دنیای اسلام و اروپا می‏باشد، ایجاد نمود. هجوم سیاسی کشورهای غربی به منطقه قفقاز و آسیای مرکزی به ویژه پس از حادثه یازدهم سپتامبر، یادآور خاطره تلخ رقابت روسیه و انگلیس در قرن نوزدهم بر سر این منطقه می‏باشدکه آن را در تاریخ «بازی بزرگ» نامیده‏اند. اما این بار تعداد بازیگران به طور قابل ملاحظه‏ای افزایش یافته است. امروز، علاوه بر روسیه و انگلیس، آمریکا، چین و ترکیه، کشورهایی نظیر هند، پاکستان، عربستان، ژاپن و برخی کشورهای دیگر غربی و رژیم صهیونیستی به عنوان بازیگران جدید در این صحنه رقابت وارد شده‏اند.

در میان این بازیگران جدید، رژیم صهیونیستی یکی از طرف‏های فعال محسوب می‏شود. پس از فروپاشی شوروی، اسرائیلی‏ها به منظور گسترش نفوذ در منطقه، فعالانه در جست‏وجوی دوستان جدید می‏باشند. ایران شمالی(جمهوری آذربایجان)، گرجستان، ازبکستان و قزاقستان در این خصوص جزء اولویت‏های رژیم صهیونیستی به شمار می‏روند. چنانچه تجربیات گذشته و حال خاورمیانه نشان می‏دهد، وجود رژیم صهیونیستی در هر منطقه تنش‏زا می‏باشد. از این‏رو، حضور رژیم صهیونیستی در قفقاز و آسیای مرکزی نیز عامل ناامنی در  این منطقه به شمار می‏رود. یکی از مهم‏ترین وجهه‏های حضور رژیم صهیونیستی در منطقه قفقاز و آسیای مرکزی که می‏تواند به عنوان یک عامل مهم تنش‏زایی و ناامنی مطرح باشد، مربوط به همکاری مشترک رژیم صهیونیستی با ترکیه و ایران شمالی است.

سابقه و روند مناسبات دو طرف

در حالی که هنوز اتحاد جماهیر شوروی فرونپاشیده بود، رژیم صهیونیستی برای حضور در ایران شمالی که اکثریت جمعیت آن را شیعیان تشکیل می‏دهد، تلاش می‏کرد. در این راستا نیز اسراییل، حتی پیش از فروپاشی شوروی و تشکیل دولت باکو، در سال 1369 به تأسیس انجمنی موسوم به «انجمن دوستی آذربایجان» ـ اسراییل اقدام کرده است. از همان زمان و از طریق این انجمن، یهودی‏های ساکن در ایران شمالی با جوامع یهودیان آمریکا و رژیم صهیونیستی روابط نزدیکی دارند. رؤسای جوامع یهودیان ایران شمالی بارها با رؤسای شش سازمان پیشروی یهودی آمریکا ملاقات کرده‏اند.

باید گفت، نفوذ رژیم صهیونیستی در ایران شمالی از دوران حکومت ملی‏گرایان افراطی جبهة خلق بر این کشور آغاز شد. ابوالفضل ایلچی‏بیگ، رئیس جبهة خلق، چندان در اوهام و رؤیاهای تشکیل «توران بزرگ» از ترکیه تا چین غرق شده بود که تصور می‏کرد با حمایت رژیم صهیونیستی همة‌ رؤیاها در آینده‏ای نزدیک به واقعیت خواهد پیوست. حکومت جبهه خلق و نیز رژیم صهیونیستی در دشمنی با نظام جمهوری اسلامی ایران، دیدگاه مشترکی داشتند و همین موضوع، زمینه حضور تل‏آویو در ایران شمالی را در سال 1371 (1992 میلادی) هرچه بیشتر فراهم نموده بود. پس از سقوط ایلچی‏بیگ، حیدرعلی‏اف نیز با این تصور که بدون رابطه با رژیم صهیونیستی نمی‏تواند از حمایت آمریکا بهره‏مند شود، روابط خود را با صهیونیسم بین‏الملل گسترش داد. به باور کارشناسان سیاسی، روابط رسمی بین دولت باکو و رژیم صهیونیستی با سفر معاون نخست‏وزیر وقت رژیم صهیونیستی به باکو در 1992 آغاز شد و طی آن مقاوله‏نامه افتتاح سفارت رژیم صهیونیستی    در باکو و قرارداد دایر کردن خط هوایی باکو ـ تل‏آویو منعقد شد. روابط رسمی دولت باکو و رژیم اشغالگر قدس در سال 1371 (1992 میلادی) با معرفی الیزیوتواب¹ به عنوان کاردار موقت رژیم صهیونیستی برقرار شد. وی یک سال بعد به عنوان سفیر رژیم صهیونیستی در دولت باکو ارتقای مقام یافت.

همکاری‏های امنیتی رژیم صهیونیستی و دولت باکو به ویژه در سال  1374، با سفر هیأتی از کارشناسان امنیتی رژیم صهیونیستی به باکو برای آموزش نیروهای امنیتی این کشور افزایش یافت. این روابط در سال 1376 (29 اوت 1997) با سفر نخست‏وزیر وقت رژیم صهیونیستی به باکو گسترش یافت. در ادامه، گروه پارلمانی به اصطلاح دوستی مشترک اسرائیل، آمریکا و ایران شمالی اواخر سال 1378 تشکیل شد. رضا عباداف، رئیس کمیسیون روابط بین‏الملل مجلس ملی رژیم باکو، ریاست این گروه به اصطلاح دوستی را برعهده داشت. به دنبال این گونه تحرکات رژیم صهیونیستی و آمریکا، شرایط به گونه‏ای گردید که تا چند سال پیش، مقامات دولت باکو اظهاراتی به دور از واقعیات در مورد رژیم صهیونیستی عنوان می‏کردند. برای نمونه، حیدر علی‏اف، رئیس جمهور وقت دولت باکو، 15 ژانویه 2001 (1380) در دیدار با ماسالخ، معاون وزیر امورخارجه اسرائیل، در باکو تأکید کرد، در مشکل خاورمیانه موضع باکو این است که رژیم صهیونیستی دوست ماست و فلسطین هم خاک وطن اسرائیلی‏هاست! گفتنی است در دی و بهمن 1380 (دو ماه اول سال 2001)، معاون وزیر امورخارجه اسرائیل دو بار از باکو دیدار کرد. حیدرعلی‏اف همچنین در سال 1378 (دسامبر 1999 ) در دیدار با معاون وزیر امور دفاع رژیم صهیونیستی، وضعیت ارضی ایران شمالی را با وضعیت ارضی رژیم صهیونیستی یکسان دانسته و بدین ترتیب، رژیم صهیونیستی را از طرفی متجاوز، به طرفی مورد تجاوز قرار گرفته تبدیل نمود. الهام علی‏اف، رئیس دولت باکو، نیز در سال 1383 (آوریل 2004) در سالروز تأسیس رژیم غاصب قدس، تأسیس این رژیم در سال 1327 را یک حادثه بزرگ تاریخی عنوان کرد!

در راستای همین موضع انفعالی باکو و نفوذ ایادی رژیم صهیونیستی در رده‏های عالی رتبه تصمیم‏گیری رژیم باکو، با آغاز انتفاضه جدید در سرزمین‏های اشغالی که با جنایات ددمنشانه نظامیان رژیم صهونیستی علیه مردم بی‏دفاع فلسطین همراه بود، باکو موضع سکوت را در پیش گرفت. رژیم باکو حتی چندین بار اقدامات شهادت‏طلبانه فلسطینی‏ها را یک اقدام تروریستی قلمداد کرده و آن را محکوم نمود. همچنین درسال1380 ( 24 آوریل 2001) نیز با برگزاری «همایش بین‏المللی یهودیان قفقاز» در باکو همزمان با برگزاری «همایش بین‏المللی حمایت از انتفاضه» در تهران به نوعی در راستای خواسته‏های رژیم صهیونیستی و آمریکا حرکت کرد. با چراغ سبر مقامات باکو هر سال مراسم روز به اصطلاح تأسیس اسرائیل و جشنواره فیلم‏های اسرائیلی در باکو برگزار می‏شود.

یکی از مهم‏ترین نتایج حضور رژیم صهیونیستی در قفقاز و آسیای مرکزی که می‏تواند یک عامل مهم تنش‏زایی باشد، مربوط به همکاری مشترک اسرائیل با ترکیه و دولت باکو به ویژه با ترکیه است. این همکاری به شدت مورد حمایت آمریکا بوده و هدف نهایی آن گسترش دادن اتحاد نظامی 1375 ترکیه و اسرائیل به ایران شمالی و منطقه قفقاز در راستای طرح به اصطلاح «خاورمیانه بزرگ» است که هدف خارج کردن اسرائیل از انزوای منطقه‏ای را دارد.

شگردها و راهکارهای رژیم صهیونیستی برای نفوذ در ایران شمالی

در یک نگاه کلی به فعالیت‏های رژیم صهیونیستی در ایران شمالی ، می‏توان گفت که این رژیم به طور کلی از دو حربه برای گسترش نفوذ در ایران شمالی استفاده می‏کند: یکی مسائل اقتصادی و دیگری از طریق نهادهای به  اصطلاح اشاعه‏دهنده دموکراسی.

باید گفت، در ایران شمالی با توجه به حساسیت‏هایی که مسلمانان دارند، اسرائیل بیشتر کوشیده است، محور حضور خود را در این کشورها مسائل اقتصادی و یا همکاری‏های علمی و فنی مطرح کند تا از این طریق خود را حامی توسعه این کشورها نشان داده و حساسیت‏ها را کاهش دهد. از این‏رو، طی سال‏های گذشته کمتر شاهد بودیم که اسرائیل برخلاف آمریکا و ترکیه، آشکارا توافقنامه همکاری نظامی با رژیم باکو امضا کند. اگرچه این روند پس از حادثه یازدهم سپتامبر آمریکا و بهانه قرار گرفتن مبارزه با تروریسم تا حدودی تغییر پیدا کرده است. اسرائیل می‏کوشد که اهداف امنیتی و نظامی خود را در ایران شمالی از راه‏های بسیار پنهان و در پوشش‏های اقتصادی دنبال کند. برای نمونه، به بهانه کشاورزی، اراضی جنوبی ایران شمالی را در نزدیکی مرز ایران اجاره کند و دستگاه‏های شنود جاسوسی در آنها مستقر نماید.

طی سال‏های گذشته، نفوذ اقتصادی اسرائیل در ایران شمالی نیز از دو طریق صورت گرفته است: نخست اینکه، دولت نامشروع اسرائیل خود اقدام به عقد قرارداد با دولت باکو کرده است. همانند قرارداد اجاره صدها هکتار از زمین‏های کشاورزی ایران شمالی به ویژه در نزدیکی مرزهای ایران و همچنین قرارداد شرکت هواپیمایی دولتی باکو موسوم به «آزال»²  با شرکت هواپیمایی رژیم صهیونیستی موسوم به «عل عال» در اواسط شهریور 1380 در خصوص برقراری خط پرواز بین باکو ـ تل‏آویو.

دوم، از طریق عقد قراردادهای به ظاهر اقتصادی میان شرکت‏های اسرائیلی با شرکت‏های ایران شمالی. در این خصوص می‏توان به قراردادی که در سال 1381 ( مارس 2002) در خصوص ساخت دستگاه کولر میان دو شرکت معروف اسرائیلی و ایران شمالی منعقد شد، اشاره نمود. در راستای این روند، اتحادیه تجاری باکو ـ تل‏آویو به ریاست ادوارد چرنین³  تأسیس شده است. اسرائیل طی سال‏های پس از فروپاشی شوروی کوشیده است پیوندهای اقتصادی خود را با رژیم باکو گسترش دهد. گسترش روابط اقتصادی با ایران شمالی به ویژه در بخش کشاورزی، آبیاری، مدیریت آب و کشت پنبه در سرلوحه اقدامات اقتصادی‏اش در منطقه، به تدریج عمق استراتژیک نفوذ خود را در این منطقه افزایش دهد. در این راستا، اسرائیل علاقه‏مند به پیشرفت مسائل انرژی منطقه در چارچوب منافع آمریکاست. چنانچه بنیامین نتانیاهو، نخست‏وزیر وقت اسرائیل، در دیدار1376 ( 29 اوت 1997) با رئیس جمهور وقت دولت باکو، ایران شمالی را تدارک‏دهنده نفت اسرائیل توصیف کرد و بر پیش‏بینی یک پروژه، با اضافه کردن خط لوله‏ای به خط لوله باکو ـ جیحان از زیر دریا به اسرائیل تأکید نمود. اشموئل راویل، نماینده بخش سوم وزارت امورخارجه اسرائیل، نیز طی سخنانی در کنفرانسی که به همت Caspian Integration Club در سال 1383 ( 29 آوریل )2004 در مرکز بین‏المللی مطبوعات باکو برگزار شد، با اشاره به پتانسیل‏های موجود در همکاری‏های بین رژیم باکو و اسرائیل، عامل نفت را مهم خواند و گفت که با تحقق طرح باکو ـ تفلیس ـ جیحان موفقیت‏های بسیاری به دست خواهد آمد.

از جمله دیگر راهکارها و شگردهای رژیم صهیونیستی برای گسترش نفوذ در کشورهای قفقاز به ویژه در ایران شمالی ، غیر از تشکیل بنیادهای به ظاهر خیریه یهودی که در میان آوارگان مناقشه قره‏باغ فعالیت می‏کنند، تأسیس مراکز به اصطلاح اشاعه‏دهنده دموکراسی در ایران شمالی است. طرح ماشاو، باشگاه سلام ـ شالوم و بنیاد سوروس از جمله ابزارهای دیگر نفوذ رژیم صهیونیستی در ایران شمالی می‏باشد.

باشگاه صهیونیستی سلام ـ شالوم مجری طرح ماشاو در ایران شمالی است. طرح ماشاو که یکی از ابزارهای نفوذ رژیم صهیونیستی در کشورهای مختلف محسوب می‏گردد، از سال 1372 در ایران شمالی توسط رژیم صهیونیستی اجرا می‏شود. گفته می‏شود برنامه ماشاو توسط رژیم صهیونیستی از سال 1373 در 140 کشور جهان با هدف آموزش هزاران نفر در سال، اجرا می‏گردد. مقامات رژیم صهیونیستی مدعی هستند که هدف از اجرای این برنامه، آشنا کردن کشورها با توسعه فناوری رژیم صهیونیستی و توانایی علمی و اقتصادی این رژیم و تبادل تجربیات در زمینه‏های علمی، آموزشی و تحصیل و امور فرهنگی و کشاورزی است. اما از دید کارشناسان، برنامه ماشاو اهداف دیگری دنبال می‏کند. در واقع رژیم صهیونیستی از این گونه برنامه‏ها و به بهانه تبادل اطلاعات علمی و فعالیت‏های اقتصادی، به عنوان پوششی برای رسیدن به اهداف توسعه‏طلبانه خود به ویژه در کشورهای مختلف استفاده می‏کند. با توجه به حساسیتی که درکشورهای اسلامی نسبت به رژیم صهیونیستی وجود دارد، این رژیم همواره سعی دارد حضور خود را در این کشورها با بهانه‏های اقتصادی و یا به بهانه اشاعه دموکراسی(؟!) توجیه کند. حال آنکه این رژیم خود مصداق تروریسم دولتی و بزرگ‏ترین نقض‏کننده حقوق بشر در جهان است. برنامه ماشاو مدعی کمک‏های علمی ـ اقتصادی به کشورهایی نظیر ایران شمالی است. همان‏گونه که بنیاد صهیونیستی سوروس نیز مدعی تلاش برای اشاعه دموکراسی است. حال آنکه نگاهی گذرا به روند فعالیت این گروه‏ها نشان می‏دهد که آنها در اصل اهداف دیگری را دنبال می‏کنند.

باید گفت، ماشاو یک سازمان و تشکیلات صهیونیستی است که دارای ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی واجتماعی می‏باشد. این سازمان با حمایت‏های آشکار و پنهان رژیم صهیونیستی اداره می‏شود و وظیفه عمده آن، استخدام نخبگان و مقامات کشورهای اسلامی برای خدمت به اهداف اسرائیل و یهود می‏باشد. رژیم صهیونیستی با فعال کردن سازمان‏های صهیونیستی مانند ماشاو و سوخنوت در ایران شمالی و ایجاد تشکل‏هایی مانند انجمن‏های دوستی کوشش می‏کند تا نه تنها مانع از حمایت مسلمانان ایران شمالی از ملت فلسطین شود، بلکه فضایی به وجود آورد که موجودیت نامشروع اسرائیل نیز مانند موجودیت سایر کشورهای جهان قانونی تلقی شود. ایران شمالی کشوری اسلامی و شیعی و دارای پیوندهای عمیق تاریخی، مذهبی، فرهنگی و قومی با ایران و جهان اسلام است. رژیم صهیونیستی با فعال کردن سازمان‏های صهیونیستی مانند ماشاو و سوخنوت به دنبال تقویت گروه‏های ضداسلامی، تضعیف باورهای اسلامی و گروه‏های مخالف رژیم صهیونیستی در ایران شمالی است.

طی سال‏های اخیر، باشگاه سلام ـ شالوم مجری برنامه ماشاو در ایران شمالی با شیوه‏های مختلف از جمله کارهای مالی و وعده‏های متعدد به خانواده‏های فقیر، برگزاری مراسم‏های مختلف به تبلیغ یهودیت در ایران شمالی پرداخته و کوشش می‏کند با جذب مسلمانان ایران شمالی ، تعداد یهودیان را در این کشور افزایش دهند. گفتنی است آنها ایران شمالی را یکی از خاستگاه‏های اصلی قوم یهود معرفی می‏کنند! تبلیغ رژیم صهیونیستی و انحراف افکار عمومی از جنایات رژیم صهیونیستی در سرزمین‏های اشغالی از جمله محورهای فعالیت باشگاه سلام ـ شالوم در این کشور است. در این راستا نیز هر سال برنامه موسوم به «روز اسرائیل» با تلاش مشترک سفارت اسرائیل در باکو و سازمان جهانی یهودی «سوخنوت» و باشگاه سلام ـ شالوم در باکو برگزار می‏شود. در این میان، تلاش‏های باشگاه سلام ـ شالوم برای نفوذ در سیستم آموزشی ایران شمالی و حضور در مدارس، حاکی از تلاش رژیم صهیونیستی برای تأثیرگذاری روی نسل جوان ایران شمالی و ترویج تفکرات صهیونیستی در میان آنهاست.

باشگاه سلام ـ شالوم به بهانه کمک‏های تحصیلی و در  چارچوب برنامه ماشاو هر سال در مدارس باکو و دیگر شهرستان‏های ایران شمالی ، مراسم‏هایی را برگزار و در حاشیه آن غرفه اسرائیل را به نمایش می‏گذارد. در این مراسم‏ از به اصطلاح موقعیت جغرافیایی و تاریخی اسرائیل، همچنین فرهنگ و آداب و رسوم آن گفت‏وگو می‏شود. حال آنکه رژیم نامشروع صهیونیستی  با غصب اراضی اجدادی فلسطینیان ایجاد شده و اساساً موجودیت آن مشروع نیست. با وجود این، باشگاه سلام ـ شالوم به دنبال گسترش فعالیت‏های خود در ایران شمالی است. در این راستا نیز فرهاد رحمان‏اف، رئیس باشگاه سلام ـ شالوم، طی سخنانی در گردهمایی  سال 1384 (فوریه 2005 ) این باشگاه تأکید کرد: این باشگاه در چارچوب برنامه ماشاو سمینارهایی با هدف رفع مشکلات جوانان ایران شمالی تشکیل داده است و به مبادله دانش‏آموز میان ایران شمالی و اسرائیل کمک می‏کند. این در شرایطی است که برخی از نشریات ایران شمالی از دست داشتن رژیم صهیونیستی در قاچاق کودکان آذری خبر داده‏اند.

تاکنون صدها تن در ایران شمالی در چارچوب برنامه ماشاو آموزش دیده‏اند. رژیم صهیونیستی در شرایطی ادعای کمک‏های علمی و اقتصادی به کشورهای مختلف از جمله ایران شمالی را دارد که پروژة‌ نسل‏کشی ملت فلسطین توسط رژیم صهیونیستی وارد مرحله‏ای شده است که در آن با حمایت سیاسی آمریکا، تظاهرکنندگان بی‏دفاع فلسطینی با موشک و هلی‏کوپترهای جنگی به خاک و خون کشیده می‏شوند. در واقع طی سال‏های اخیر، رژیم صهیونیستی در ایران شمالی نیز به دنبال منافع صرف خود بوده است و کوشیده است در چارچوب نهادها و مؤسسات مختلف در همة بخش‏های حساس این کشور نفوذ کند. رژیم صهیونیستی همواره از تقویت گروه‏های اسلامی در قفقاز و آسیای مرکزی به ویژه ایران شمالی و آشکار شدن جنایات این رژیم برای مردم نگران بوده و از همگرایی ایران شمالی با کشورهای منطقه ناخرسند است.

طی سال‏های اخیر، این رژیم نه تنها در عمل به حل معضلات اقتصادی ایران شمالی کمک نکرده، بلکه کوشیده است از مسائل اقتصادی در جهت رسیدن به اهداف سیاسی استفاده کند. نهادهایی نظیر ماشاو، سوخنوت، سوروس و بنیاد مارشال هر کدام نهادهایی هستند که با ظاهری جذاب و شعارهای فریبنده، مسئول اجرای بخشی از اهداف توسعه‏طلبانه رژیم صهیونیستی در ایران شمالی ، زدودن هویت ملی ـ اسلامی این کشور و وابسته کردن آن به رژیم صهیونیستی هستند. در این میان، افزایش فعالیت‏های باشگاه سلام ـ شالوم در ایران شمالی به موازات افزایش تحرکات سوروس صورت می‏گیرد.

بنیاد صهیونیستی ـ آمریکایی سوروس نیز از جمله پوشش‏های رژیم صهیونیستی برای نفوذ در ایران شمالی است. برای اولین بار بیشتر در سال 1376 و در جریان بحران ورشکستگی مالی و اقتصادی کشورهای جنوب شرق آسیا نام بنیاد سوروس بر سر زبان‏ها افتاد. در این بحران بیشتر کشورهای عضو آ. سه . آن به ویژه اندونزی و مالزی، تحت اقداماتی که سوروس انجام داده بود، متضرر شده‏اند. به باور کارشناسان، بنیاد سوروس با داشتن پشتوانه مالی و سیاسی به عنوان یکی از ابزار فشار و نفوذ آمریکا و رژیم صهیونیستی در مناطق مختلف ایفای نقش می‏کند. این بنیاد از طریق ارتباط با احزاب مخالف، مطبوعات و جمعیت‏ها و سازمان‏های منتقد دولت در کشورهای مورد نظر، سعی در برآوردن اهداف واشنگتن و تل‏آیو دارد. ایران شمالی از جمله کشورهای قفقاز است که بنیاد سوروس بلافاصله پس از فروپاشی شوروی به دلایل مختلف کوشید حضور خود را در این کشور افزایش دهد: نخست اینکه، ایران شمالی تنها کشور اسلامی در قفقاز محسوب می‏شود. دوم اینکه، ایران شمالی با داشتن منابع قابل توجه انرژی به عنوان یک کشور ثروتمند در قفقاز و دارای موقعیت استراتژیک شناخته می‏شود. در چنین شرایطی است که پس از روی کار آمدن حیدر‏علی‏اف در سال 1372 (1993 میلادی)، بنیاد سوروس نیز فعالیت‏های خود را در این کشور گسترش داد و «انستیتو جامعه باز سوروس» با ادعای اشاعه دموکراسی در ایران شمالی فعالیت خود را در این کشور اسلامی آغاز کرد. بنیاد سوروس همسو با اهداف رژیم صهیونیستی برای از هم پاشیدن بنیان‏های اجتماعی و مذهبی در این کشور نیز فعالیت می‏کند. در راستای سیاست نفوذ رژیم صهیونیستی، روزنامه 525 ، چاپ باکو، در 24 آوریل 2004 نوشت: «گردهمایی تأسیس جمعیت دوستی جوانان اسرائیل و آذربایجان با حضور نمایندگان سازمان بین‏المللی یهودی سوخنوت و کارمندان سفارت اسرائیل برگزار شد. هدف این جمعیت توسعه دادن به ارزش‏های تاریخی، ملی و معنوی میان ملت‏های ایران شمالی و اسرائیل است!!». در واقع تأسیس این گونه جمعیت‏ها و انجمن‏های دوستی از جمله دیگر شگردهای رژیم صهیونیستی برای گسترش نفوذ در ایران شمالی است.

منبع: ایران شمالی

پی‏نوشت‏ها: ـــــــــــــــــــــــ

1.     Eliz Youtoab

2.     Azal

3.    E. Chernin